Nowy niebezpieczny świat

Dzięki bagnetowi możesz wygrać wojnę, ale na bagnecie nie usiądziesz, co znaczy, że przegrasz pokój.

1.

Świat, w którym dziś żyjemy, to w dużym stopniu półanarchie. Szybki rzut oka na mapę pozwala stwierdzić, że znaczne części Afryki, duża część Bliskiego Wschodu, postkomunistyczna Rosja, Afganistan, Irak, Pakistan, niektóre kraje Ameryki Łacińskiej – mają niewiele, co przypominałoby nowoczesne państwo liberalnej demokracji.

Półanarchie – czy też lepiej: upadłe państwa – mają swoje znane źródło. Część z nich, jak Afganistan, Irak czy Syria, powstaje w konsekwencji zazwyczaj połowicznych i nieudanych interwencji Zachodu. Tyle że stara maksyma głosi, że dzięki bagnetowi możesz wygrać wojnę, ale z pewnością na bagnecie nie usiądziesz, czyli przegrasz pokój.

Zachód, czyli Europa i Ameryka, używają bagnetu, by wygrać wojnę, czyli obalić takiego lub innego tyrana. I słusznie. Tyle że zapominają, iż bagnetem nie wygrywa się pokoju. Afganistan czy Syria są najlepszym świadectwem tej gorzkiej prawdy.

2.

Mało tego: upadłe państwa mają to do siebie, że tracimy nad nimi kontrolę. Przykład: rozpad Związku Sowieckiego. Jakie to miało konsekwencje? Tysiące naukowców pracujących w kompleksie wojskowo-przemysłowym zostało pozbawionych środków do życia, a broń i inne niebezpieczne materiały do jej budowy były sprzedawane tym, którzy wykładali kasę na stół. Nikt nie pytał, kto ją kupuje i do jakich celów przeznaczy. Tym sposobem zarówno bezrobotni naukowcy, jak i niebezpieczna broń zostały przejęte przez rozmaite organizacje przestępcze.

Dziś ten sam efekt rozpadu, bez żadnej kontroli, co dzieje się z zasobami militarnymi i technologicznymi, obserwujemy na Bliskim Wschodzie: w Libii czy Syrii. Sęk w tym, że terroryzm żyje na ciele upadłych państw. Czyż nie w efekcie próby obalanie Asada i rozpadu Syrii mamy dziś problem z tzw. Państwem Islamskim i terrorem, który stosuje, także w sercu Europy, Paryżu? Asad to nie jest typ, z którym chciałby człowiek pić kawę, ale próba obalania tyrana, bez planu, co nastąpi „dzień po”, to nie szaleństwo, to błąd. Niewybaczalny!

3.

Żywimy wobec islamskiego terroryzmu przekonanie, że jest on przejawem zacofania. Że terroryści, w sandałach i z kałasznikowem w ręku, chcą zawrócić bieg dziejów. Cofnąć nas niemal do średniowiecza. Nic bardziej błędnego. Islamski terroryzm, jak przekonuje John Gray, którego mam tu za przewodnika, jest produktem nowoczesności.

I nie tylko dlatego, że wczoraj przywódcy Al-Kaidy (przypominacie sobie bin-Ladena?), a dziś Państwa Islamskiego doskonale potrafią korzystać z osiągnięć nowoczesnej techniki; używają telefonów satelitarnych, (kodowanych) laptopów, zaszyfrowanych stron internetowych, mediów społecznościowych, by rekrutować nowych wojowników czy nowoczesnych narzędzi bankowych, by finansować swoją działalność.

Państwo Islamskie doskonale też wykorzystuje obraz telewizyjny do pokazywania swoich zaplanowanych i wyreżyserowanych spektakularnych seansów śmierci. Takimi były przecież egzekucje „Jihadi Johna”, zabitego ostatnio przez Amerykanów, a dziś zamach w Paryżu, który prócz zasiania w nas strachu miał jeszcze jeden cel; to „dzieło” ma być pokazywane przez wszystkie stacje telewizyjne świata, by mobilizować poparcie dla działań Państwa Islamskiego w krajach muzułmańskich. Ma pokazać potencjalnym zwolennikom i rekrutom, że Państwo Islamskie działa i jest silne.

Przejawem nowoczesności Państwa Islamskiego jest i to, że jego struktura nie przypomina dwudziestowiecznych partii rewolucyjnych, ale jest na podobieństwo struktur karteli narkotykowych, globalnych gangów handlujących ludźmi czy sieci wirtualnych korporacji biznesowych; bez stałej siedziby, ale z aktywnymi członkami, działającymi w każdym niemal zakątku globu, których relacje opierają się – jak w drużynie skautów – na zaufaniu, honorze i wspólnej misji. Dlatego tak trudno naszym służbom przeniknąć do ich sekciarskich struktur. Cierpliwość i długofalową strategię terrorystów potwierdzają przeprowadzane przez nich ataki, które poprzedzają miesiące czy lata cierpliwych przygotowań.

I w końcu: próżne są nadzieje, że zabicie jednego z szefów Państwa Islamskiego rozwiąże problem. Nic z tego – jego struktura, jako że przypominająca wspólnotę sieciową, jest zupełnie odporna na taki cios.

4.

Choć terroryści głoszą, przekonuje John Gray, że nienawidzą Zachodu, to ich styl myślenia ukształtowany został w równym stopniu przez tradycję islamu, co zachodnią ideologię postępu. Zachód wciąż żywi przekonanie, że kiedy reszta świata przyswoi sobie naukę i stanie się nowoczesna, z konieczności stanie się też świecka, oświecona i pokojowa. Ufa również, że wiedzę, cnotę i szczęście łączy jakiś „nierozerwalny węzeł”. Nic bardziej mylnego.

Działaniami islamistów kieruje wiara, że świat da się zmienić. Tyle że nie za pomocą wiedzy czy nowych technologii, ale używając tej wiedzy i nowoczesnych technologi do siania brutalnego terroru, który zabijając niewinnych ludzi, ma prowadzić do narodzin nowego porządku. Terror jako instrument budowy nowego świata. Na naszych oczach powstał nowy niebezpieczny świat. Świat, w którym – czy nam się to podoba, czy nie – musimy się nauczyć żyć.